07 June 2013

खुराफातमा रम्ने नेपाली मानसिकता र नेपाली संस्थाहरु

समस्यामा झेलिएकाहरूको हित र मर्कामा परेकाहरूको ब्यथा बुझ्न शुरु हुन्छ, जहांसुकै पनि कुनै संस्था । आजकाल फेशन, रहर, टकराव, घुर्की, देखासिकी र बदलाभावले जन्मने गरेका छन्, संस्थाहरू । नेपालमा स्थापना भएका अन्दाजी १४५ पार्टीहरूको स्थापनाको वास्तविक अर्थ पनि रहर, टकराव र पद गुमेका वा छाडेकाहरूको स्वार्थपूर्तिका खातिर खोलिएका उदाहरणहरू कसैका सामु छिपेको छैन । कुनै पनि राजनैतिक दल मुख्यत: राजनैतिक सिद्धान्त र निश्चित कार्यदिशा बोकेर समाज सुधार्नका लागि जन्मिन्छन । तर नेपाली चलचित्र क्षेत्रले चलचित्रको नाम नपाएसरी बिभिन्न अर्थ र वाहनाहरू जोडेर खोलिएका राजनैतिक पार्टीहरूको स्थापना देख्दा जो कोहिलाई पनि उदेक लाग्नु स्वाभाविकै हो । कुरो के जोड्न खोजेको भने, जुन रोग नेपालमा छ, परदेश छिर्दा परदेशीले हाम्रो रोग जांच गरेपनि हामी हाम्रो 'देशको रोग' लिएरै भित्रेका छौं । 'नेपालीको त्यो रोग' न कुनै प्रख्यात डाक्टरले पत्ता लगाउन सक्छ, न कुनै बिश्वबिद्धालयले त्यसको बारेमा अनुसन्धान गर्न सक्छ । हामी र हाम्रो मन-मस्तिस्कबाट नछुट्ने रोगको शिकारी-रोगी हौं, हामी । त्यसै रोगले संस्थाहरू छन्, र हाम्रो मनको आंगनीको पवित्र मण्डपबाट स्वार्थहरु अन्मेका छन् ।

नजन्मिनु जन्मिएपछी संस्थाको कर्तब्य केबल जनहितका पक्षमा काम गर्नु हो । दादागिरी, आधिकारिक पदाधिकारीहरूको मनोमानी र अघोशित निर्देशनले टाउकाहरू चल्छन भने जतिसुकै पवित्र नाराले संस्थाहरूको प्रार्दुभाव भए पनि सकरात्मक सोंचको बिकास भएन र साधारणहरूलाई बुझ्न सरल भएन भने 'पवित्र नारारुपी स्थापना' बेकार ठहरिनेछ । संस्थाको एउटा प्रारुप हुन्छ, ढांचा हुन्छ, कार्यतालिका हुन्छ, पवित्र मन बोकेका र सिर्फ सेवालाई धर्म ठान्नेहरूको जमघट हुन्छ, सोच र बिचार हुन्छ, पवित्रवालाहरुको बिचमा सकरात्मक गन्थन हुन्छ, नयाँ-नयां योजनाहरूको मन्थन हुन्छ, कार्यसमितीको बैठक हुन्छ, माइन्युटिङ हुन्छ, बिचार मोथिन्छ र अन्तमा निचोडरुपी नौनी निस्कन्छ । तर आजकाल संस्थाहरुमा धोका हुन्छ, बेइमानी हुन्छ, झुटो बोलिन्छ, आरोप लगाइन्छ, योजनाहरू च्यातिन्छ, आवाजहरू निशेधित हुन्छन्, कोठे बैठकहरूको आयोजना हुन्छ, फोन मार्फत मन मिल्नेहरूको एजेन्डा आउंछ र बैठक हुन्छ, तोकिएको अवधिको दुई घन्टापछी बैठक शुरु हुन्छ, मन लागेका जान्छन्, जसले जे बोले पनि हुन्छ, योजनाहरू मतलब हुंदैनन, ब्यक्तिगत टकरावको हानथाप हुन्छ, फोनवालाहरूको एजेन्डा पास हुन्छ अनि सकिन्छ । कार्यक्रमको आयोजना हुन्छ, ३२ जनाको कर्यसमिती छा भने मानौं, ४ जना काम गर्न खट्टिन्छन्, पद पाएकाहरू लरक लरक लर्कदैं आउंछन्, तीनलाई माइक चाहिन्छ, तीनलाई भाशण गर्नैपर्ने हुन्छ र सकिन्छ । यहां स्पष्ट के पार्नु छ भने देख्दा नजिकैको जस्तो लागे पनि वा भनौं कुनै संस्थालाई नजिकै औंला ठड्याएजस्तो लागे पनि हामीले 'नेपालदेखी लिएर आएको त्यहि रोगले' गालेका मनहरूको संस्थाको हविगत संसारैभरी यस्तै छ । फेरि देखिंदा र केही लेखिंदा, हिजो आफू बसेको बेलामा राम्रो र निस्किएपछी आरोप भन्ने गाल पनि आउंन नसक्ने त कहाँ हो र ? काग कराउंदै छ, पिना सुक्दैछ र सत्य कहिल्यै डग्दैन । आरोप भन्दा सुध्रनुको पछाडी मान्छेहरू लागे भने मात्र संस्था जिवित बन्छ । प्रचुर प्रचारवाजीमा समय खेर फालेर आफ्ना एजेन्डाको बेलिबिस्तार गर्नेहरूको हातमा संस्था पुग्यो भने भोलीका दिनमा संस्था भित्र पार्टीगत गुटबन्दीको राजनीति भन्दा केही नहुने ग्यारेन्टी छ ।
यहां संस्थाले कुनै कार्यक्रमको आयोजना गर्छ, त्यसै भित्रका कार्यसमितिका सदस्यहरूलाई थाहा हुंदैन । र फेरि कुनै सदस्यहरू थाहा पाएपनि जानकारी बिहिनको नाटक गर्छन् । आयोजित कार्यक्रममा कसले माइक समाउने होडबाजी हुन्छ । मन्चमा बोल्नेहरूको कुस्ता-कुस्तीले बोल्ने चिट्ठा अर्कैलाई पर्छ । सहभागीहरू मनोरन्जन खोज्छन्, तर बैशाखमा देउसिरे घन्किन्छ । प्रवासमा हुने यस्ता कार्यक्रमहरूले समाजको हित कसरी हुन्छ ? अगाडी बिशिष्ठ अतिथि चस्मा लगाई लगाई घोरिएर कार्यक्रम हेर्छन्, पल्लो गाऊंको कुनै संस्था वालाको संस्थापकले प्रमाण पत्र बांड्छ । बुझ्नेहरू भित्रै भितरी चुप हुन्छन्, नबुझ्नेहरू नौटंकीको ताली पड्काउंछन । अब हेर्दै जानुपर्छ, प्रवासमा संस्थाका लागि राखिने नामहरूको अभाब हुने छ र नामको संकट लाग्ने छ । हामीले समाजसेवाको रवाफमा जतिसुकै छाती पिटेपनि हिजोकी एसएलसी फेल रेखाले हामीलाई होमलेस भन्दै जानेछिन । र, होम भएर पनि सन्तोष नपाएकाहरूको आवाज लेस हुनेछ र अर्को बर्ष आउने नव-नायिकाले तपाईं हामीलाई भिखारीको सम्मान दिएर जानेछिन । समुदायको सेवा चाहनेहरूको आवाजमा हेल्लो भन्ने कोहि हुनेछैन । दहिचिउरेहरूको बोलवाला हुनेछ । कसैले सत्य लेख्यो भने 'पत्रकारिता'को प्रमाण खोज्नेहरूको बिगबिगी हुनेछ । सत्य बोल्ने, सुन्ने र जान्नेहरुलाईं 'एक बोत्तल बियर' मा बिक्ने ट्याग लगाइनेछ र तिनीहरू चाहिं ह्विस्कीको चुस्किमा बदनाम र खुराफातको राजनीति रच्नेछन । त्यसैले लाग्दछ, संसारमा क्यान्सर रोग निदानको ओखती भन्दा खुराफातमा रम्ने नेपाली मानसिकताको निदानको ओखती पहिले पत्ता लागोस् ।
कुलतमा फसेर खल्ती रित्तिएको अभागी अभावीले सहयोग नपाएका उदाहरणहरू यहि आंखाले देखेका छन् । एक छाक खानलाई सहयोग पाएपनि एक निद्रा सुत्ने ओछ्यान नपाएको यहि आंखाले देखेका छन् । हामी मिलियन डलरको प्रोपर्टीमा ३५० जना अट्ने सभाहल भएको गर्ब गर्छौं, तर निद्राले झुलुम त्यो अभागीलाई एक प्रहर सुत्ने र स्वदेशको सपना देख्ने निद्राको लागि एउटा च्यादर र तालाबन्दी कोठाको सोफा दिंदैनौं । र हामी भृकुटी नेपालकी छोरी, सगरमाथा नेपालमा, बुद्ध नेपालमा जन्मेको र रामको ससुराली जनकपुर भन्दै उफ्रन्छौं । हाम्रा अगाडी चाहे कुलतमा फसेको धनी बाउको छोरो होस्, तर उसको अभावमा साथ् दिदैंनौं भने हाम्रा मुलुकमा बुद्ध जन्मे नि के ?, सगरमाथा संसारको टुप्पो भए पनि के ? के अब बुद्ध आएर प्रवासमा दु:ख परेकालाई पैसा दिन्छन् ?। या सगरमाथा आएर नडराओ नेपाली हो, म यहां छू भनेर ठिङ्ग उभिन्छ ? यसरी नै देखिन्छ कि, अमेरिकाको मात्रै उदाहरण लिने हो भने पनि न्यूयोर्कमा करिब सय वटा संस्था छन्, खोइ त ? भोकभोकै सडकमा सडेका ती युवाको हरिबिजोगमा कसले सहयोग पुर्यायो ? बाल्टिमोरमा ३५ वटा संस्थाहरू होलान्, कालीको प्रेममा अनाहकमा मरेका एक युबकको लागि के सहयोग भयो ? टेक्सासमा त्यति नै संस्थाहरू छन्, तर समुदायको बिकासमा लागेका भन्नेहरूले पोहोरको ए एन ए सम्मेलनमा केही सहयोग गरेरन । बोस्टोनमा १५ वटा जति संस्था छन्, पवित्र लागे पनि ती पनि राजनीतिबाट ग्रसित छन् र लस एन्जलसमा छोटो अबधिमा १०/१२ संस्थाहरू भए  । कसले के कति गरे, 'पत्रकारिताको परिचय-पत्र' नभएकाहरूले लेखेर के हुन्छ र ? तर सत्यमेव जायेते, कन्ना पछाडि खुराफात गर्नेहरूको पर्दाफास भगवानले एक न एक दिन गर्नेछन र अत्याचार, ब्यभिचार र अमिल्दो किस्ताबन्दीको कथा कुनै न कुनै कलमले एक न एक दिन त अबश्य लेखिनेछन । समाज बनाउंछु भन्नेहरू पनि चेपारेको लेपन लगाएर तेल घस्ने बहानामा गोपनियता खोतल्दै नजिक हुने बानी नपरेको कहाँ हो र ? अत: समाज परिवर्तनको बिचार र आवाज मिचेर, सत्यवादीहरुका निरन्तर् प्रयासलाई थिचेर, र सम्भावनाका याबत कुराहरूलाई मिचेर संस्था सायद् अगाडी नबढ्ला, नेपालमा होस् या प्रवासमा ।
Read more >>

09 May 2013

आमा !!!

भोको मेरो आंत मेटाउन माम खोज्यौ आमा, 
परिवार खुशी पार्न केवल काम खोज्यौ आमा ! 

च्यातिएका चप्पल, लुगा न टांक न फस्नर,
तिनलाई टाल्न हरबखत दाम खोज्यौ आमा !

दु:खका थे हरदिन शत्रु मात्रै जता-ततै,
जहानको सुख देख्न अर्कै गाम खोज्यौ आमा !

खरका छाना उडाइलान्थे हुरी बर्षातीले
खलो खनी स्याउला पन्छाइ घाम खोज्यौ आमा !

तिम्रो काख छोडी आज बिदेशिनु परेको छ,
आंखाका ती आंशु लेख्दै खाम खोज्यौ आमा !

छिमेकीले पठाउंथे चिठ्ठी पत्र शिलबन्दिमा,
हुलाकीको झोला खोली मेरो नाम खोज्यौ आमा !
Read more >>

10 March 2013

हा हा मेरो देश !


लोडशेडिङको झिपिक्क अन्धकारमा नयाँ सिंगापुर बन्ने धोकोको साथ अझै पनि नेताहरूको झुटा बातमा नतमतस्क छ, नेपाल । एयरपोर्ट देखि गाऊंका गल्ली-गल्लीमा चेलीहरू बलत्कार भएका घटनाहरू छिपेका छन् । भ्रस्टाचार, घुसखोरी र अत्याचारले सिमा नाघेको छ भन्ने थेगो त सिन्को नभांच्ने नेता भनाउंदाहरूले अलाप्ने मन्त्र भैहाल्यो र पनि सत्यतामा देश घनघोर आपत्तीमा पारेको कुरा नकार्न सकिदैंन । खोला र नदीहरुका पानीमा संसारको दोस्रो धनी मुलुक दिनदिनै निभ्दै गएको छ । कुनै गुहिय खोलाबाट गाउंको धारामा पानी खस्दैन । टुकीमा बाल्ने मट्टितेल, चुलोमा बसाउने कसौंडी, कराईमा पकाउने बिखय, तिहुनमा मिसाउने मसला, चियामा राख्ने चिनीहरुका बात गर्न थालियो भने सम्झन मन लाग्छ, जनताका करले पालिएका ती देश बनाउनेहरुका समाजबाद, नौलो जनवाद, क्रान्तिकारिता, नयाँ नेपाल, गणतन्त्र र सिंगापुर बनाउने दस्तावेजहरू । अनी भन्न मन लाग्छ, हा हा मेरो देश ।

राम्रो भए आहा भन्ने न हो । दुनियाँ हसाउंने चैतेहरूको चालाले सतीले सरापेको आफ्नै मुलुकलाई 'हा हा' भन्नु परेको छ । आज बिनोद चौधरी संसारका अरवपतिमा नामाङ्कन भएकोमा त्यसै त ठुलो नाक झनै ठुलो बनाएर कखरे ऋशी धमलाहरुका क्यामेरा अगाडी धनको धमास लगाउंदै छन् । चन्दा दिन थाकेर कुनै न कुनै राजनैतिक पार्टीको 'नेता' बनेका बिनोद चौधरीहरूले छातीमा हात राखेर सोचुन्, बटुको थाप्दै एक छाक टार्न बसन्तपुर्, भक्तपुर र पशुपतीमा सुकी माग्नेहरुका लागि के गरे ? बांसबारी छाला जुत्ता कारखानामा गंगालाल मुटु अस्पताल बनाउने भगवान कोइरालाहरुका अगाडी देशभरका बन्द औद्धोगिक क्षेत्रमा कुहिएका छाप्राहरूमा ब्यवसाय संचालन गर्न के गरे ? तिनले चिल्लो प्राडो चढेर हिड्ने ठमेलका गल्लिहरुका फोहोरका थुप्राहरुमा भोकको उपाय खोज्ने सडक बाल-बालिकाहरुका लागि के गरे ? कुनै खेतान र चौधरीहरू अरवपती भएको डाहको आवेगमा नभै कहलिएका अरवपती बिल गेट्सहरूले गरेका सामाजिक कार्यहरूको सिको गरे पो आफ्ना मुलुकका कोही चौधरीहरूका नाम टाइम्स र फोर्ब्स पत्रिकामा आएकोमा हामीलाई गर्व हुनेछ । कयौंपटक बैंकहरूले कर नतिरेको कालोसुचीमा सुचित भएका नव-अरवपतीहरूले भारतमा किनेका ब्यक्तिगत जेटको बखानले, कांचको पर्दामा धमलाहरुले लिएका चौधरीहरुका अन्तर्वार्ताले हुम्ला र मुगुका गरिवहरूको छाक टारिन्छ र ? हे भगवान् ! शक्ति र पैसाको पछि-पछी कुद्ने संस्कार भएको मुलुकमा भगवान कोइरालाहरूले राजिनामा दिएका घटनाहरू महत्व हुंदैनन्, बिनोद चौधरीको सम्पत्ति बराबर समाजसेवामा लगाएका उपेन्द्र महतोहरुका चर्चा हुंदैनन्, बिकट पहाडी जिल्लाहरुमा नि:शुल्क आँखाको ज्योति बाल्ने रुइतहरु समाचार बन्दैनन र प्रविधीले डोको र नाम्लोमा संचार दिलाउने महाबीरहरुलाई सुन्दैनन र भन्न मन लाग्छ, आहा चौधरीहरूको सम्पत्ती, गरीब जनता र हा हा मेरो देश ।

एउटा प्रधानमन्त्री भारत जान्छन्, समकक्षी सिंहहरू कतै गर्जदै गर्दा भारतीय प्रान्तको सहायक मन्त्री हाम्रा प्रधानमन्त्रीलाई बिमानस्थलमा फुलको गुच्छाले स्वागत गर्न आउंछ । अचम्म लाग्छ, हेप्नेको नि सिमा हुन्छ यार भैया । समकक्षी भट्टराईपट्टी लात्ती पलेटी फर्काउंदै बिप्पा सम्झौता हुन्छ । सिंहका दुतावासका स्यालहरू बिना सूचना नेताहरुका खोपीमा पुग्छन । नेताहरू ति प्रभुका पाऊ पर्छन । मन लागे प्रधानन्यायधिश, सन्की चढे सेनापती र फाईदा बढी मिल्ने भए सी डी ओ लाई प्रधानमन्त्री बनाउने आदेश दिन्छन् । नेताहरू ज्यु-हजुर गर्दै अगाडी इन्कार गर्न नसकेर महाधिवेशन, महासमितीको बैठकहरुबाट न्यायपालिकाका प्रमुखलाई राज्यप्रमुख बनाउने उद्घोश गर्छन । ति स्यालदुत आफ्नो दर्जा माथिको रास्ट्रपती भेट्न अचानक बेखबर चिसोनिवास पुग्छन् र आफैंले चाहेको हाम्रो देशको भावी प्रधानमन्त्रीको उम्मेदवारको लालमोहर लगाउन दवाव दिन्छन् । यहां सम्झन मन लाग्छ, कुनै बेला भैयाहरूको धम्कीलाई प्रवाह नगरि हेलिकप्टरबाट नेपाल मट्टितेल भित्र्याउने साहस गर्ने मरिचमान सिंहले झैं भैयाहरूलाई नै ढाडस दिने नेता कहीले जन्मेला ? मुलुक गरीब हुनाकै कारण र दहिचिउरेहरूको दोधारे चाकारीबाजले सगरमाथाको शिर भैयाहरूको पाउमा राख्नुपर्ने हाम्रो यो कस्तो भाग्य ? हा हा मेरो देश ।

सबैभन्दा राम्रो काम गर्ने भनि जनताले मन पराएका पुलिस रमेश खरेलले कहिल्यै काम गर्ने ठाउँ पाउंदैनन । जिर्ण जुत्ता कारखानालाई मुटु कारखाना बनाएका भगवान कोईरालालाई काम गर्ने वातावरण दिंदैनन । बिकट नेपालका गाऊंमा इन्टरनेट पुर्याउने माहाबीर पुनले सरकारको सहयोग पाउंदैनन । गरिबका आँखाको ज्योति दिलाउने डा. रुइतको कामको प्रशंशा छैन । देशमा सहि कुरा अबलम्बन गर्नेले प्रोसाहन पाए पो बन्छ देश । गरीब चुसी लुटेको धनको साहसमा डनहरूको चलेको देशको कसलाई चिन्ता ! निमुखाका सामु खाएका कसम भूली चप्पल त्यागी महलभोगी भएका मार्क्स, लेनिन, माओ, गान्धी र बि पि को नाममा झुटा राजनीति गर्नेहरुका रबैयाले त डुब्यो देश । डाडु पन्यु हुनेले हो रजाईं गर्ने । निमुखा हामीहरू लोडषेडिङको अंध्यारोमा किरा परेको असारे आंप खाए जसरी घुसखोरीहरूको आश्वाशन खांदै बस्नुको के बिकल्प छ र ? उज्यालोमा आफ्नै टाउको माथी उडेको संगै खुलेको थाइ एयरलाइन्सको हाजात हेर्यो अनि गच्छदारको लगानीको यातायातमा काठमाडौं जांदा थाइको दाइ नेपाल हाजात कम्पनीको सुनधारास्थित बाँकी रहेको जस्ताको छानो र ईंटाको छाप्रो हेर्यो, गोंगबु लाग्यो । हा हा मेरो देश ।




Read more >>